Op-maat-sieraad met bijzondere oude kralen
De oude Japanse kralen in dit op-maat sieraad kocht mijn klant een hele tijd geleden aan, gewoon “omdat ze voelde dat ze ze moest hebben” en vanuit haar interesse voor Japan. Over Japanse kralen wist ik eigenlijk weinig en kwam niet verder dan haar te melden: “waarschijnlijk zijn dit Ojime kralen” – die ik als kralenliefhebster wel kende. De handelskralen boeken besteden doorgaans een klein hoofdstuk aan Japanse kralen, simpelweg omdat Japan zelf niet zo’n grote geschiedenis heeft als het gaat om juwelen.
“De Haas met de amberkleurige ogen”, een prachtige roman die ik las op advies van een mevrouw die ik ontmoette tijdens een van mijn beurzen, was de sleutel tot meer informatie. (Overigens, ik ben uw naam kwijt mevrouw, maar nog ontzettend dank voor deze boeken-tip…! mocht u dit lezen)
Meteen na 1 hoofdstuk ging er een lampje branden: de rode draad in het boek ging over de kralen van mijn klant! Wat een toeval, de op-maat opdracht lag al een tijdje te wachten, zoals ook dit boek, en zo waar kreeg ik nu meer informatie in handen en kwam alles samen. De schrijver van het boek noemde de kralen overigens “knoopjes” en geen “kralen”.
Na wat speurwerk in mijn kennisboeken (summier en dit type kralen vaak onder de noemer “Ojime”) en internet, kwam ik uit bij een studie van KU-Leuven. (zie onderaan dit artikel). Dit gaf nieuwe en zeer heldere informatie over het type “kraal” dat in Japan sinds eeuwen veel is gebruikt en gedragen.
De 3-eenheid: Inro-Netsuke-Ojime
De iets meer bekende “Ojime” kralen, vaak wat meer in ronde vorm en wat groter, zijn handbewerkte/gesneden kralen en blijken onderdeel te zijn van een 3-eenheid: de Inro, Ojime en Netsuke die op de Kimono (kledingstuk) werd gedragen. De Inro is een klein kokertje of containertje dat aan de kimino werd bevestigd. Mannen bewaarden hierin hun tabak of bijvoorbeeld medicijnen. De Ojime kraal of “knoop” houdt de beide koorden samen die door het kokertje naar boven lopen, en de Netsuke was de eindknoop die fungeerde als tegenwicht zodat de container niet van de omslagband (“Obi”) – die om het middel op de kimono werd gedragen – los kon komen.
Ojime’s en Netsukes werden dus oorspronkelijk niet als “kraal” gezien en als halsketting gedragen zoals wij dat kennen, maar waren onderdeel van een functioneel object en dat tevens als “pronkstuk” of “juweel” werd gedragen boven op de kleding.
Dit type kralen bestaat altijd uit handsnijwerk – en de beste uit zeer kunstzinnig en fijn werk – en bestaat al sinds de 16e eeuw. Door de eeuwen heen werden de kralen steeds populairder. Er bestonden zelfs speciale scholen om het vakwerk te leren. Het is bekend dat sommige snijkunstenaars wel een half jaar of jaar konden werken aan 1 enkele kraal! Netsukes kenden vaak afbeeldingen in realistische figuurtjes als konijnen, leeuwen, schildpadden, samurai, worstelaars, etc. De figuurtjes waren/zijn vaak niet groter dan 1,5 tot 2 cm. Het gebruikte materiaal van Netsukes en Ojime’s varieert van ivoor tot kunsthars, hout, schelp, laquer en edelsteen en dergelijke. Ivoor werd vaak in oudere tijden gebruikt en was en is nog steeds een kostbare uitvoering en heel gewild. Soms zie je de figuurtjes ook ingelegd met edelsteen of bevat het figuurtje edelsteen oogjes. Voor de Europese markt werden vaak namaak ivoren beeldjes gemaakt of van een meer inferieure ivoor-kwaliteit: samengeperst ivoorpoeder vanuit afval vermengd met hars en lijm.
In Europa waren de figuurtjes en kralen een ware hype rondom de helft van de 19e eeuw tot halverwege onze vorige eeuw, zoals zo ongeveer alle Japanse kunst dat met grote schepen deze kant op kwam. Nog steeds wordt dit type kralen gemaakt (met name Ojime) – en helaas – ook verkocht als “oud”. Een “kwaliteits”-netsuke is niet zomaar te herkennen. Niet altijd is de handtekening van de kunstenaars nodig (dat werd door de eeuwen heen soms wel en dan weer niet als “vereist”gezien), maar is de gedetailleerdheid en kunstzinnnigheid de bepalende factor, alsmede het materiaal. De gewilde verzamelaars-Netsukes vind je nog bij goede galeries of kunstveilingen zoals “Christies”. Als kunstverzamelaar is de 3-eenheid, dus de complete (oude) Inro-Netsuke-Ojime van belang. Als kralenliefhebber heb je het liefst de oudere Netsuke, die meestal wat fijnzinniger is en ook minder voorkomend dan de Ojime-kraal, hoewel de goede en oudere Ojime kraal, eveneens in fijnere details en anders dan het standaard nieuwe aanbod, ook helemaal goed is.
Tenslotte: bovenstaande Japanse kralen zijn hier gecombineerd met diversen soorten schelp, brass (messing) kralen en onderdelen en afgewerkt met mooi gevlochten leer in een zelfde ingetogen kleur rood als de Netsuke hoofdjes in het collier.
Wil je meer lezen:
– KU Leuven – Japanse geschiedenis en Netsukes, zeer gedetailleerde en heldere informatie: http://mediawiki.arts.kuleuven.be/geschiedenisjapan/index.php/Netsuke
(met dank voor deze vermelding – zie ook de overige uitvoerige informatie over de geschiedenis van Japan)
– het boek “the History of Beads – Louis Sherr Dubin” (handelskralen naslagwerk)
– de roman “de Haas met de amberkleurige ogen” – Edmund de Waal. Prachtige roman over de persoonlijke familiegeschiedenis van de schrijver tegen een achtergrond van veel kunstgeschiedenis
– zie ook de eigen (kunst-) pagina van Edmund de Waal: http://www.edmunddewaal.com/
Op facebook over dit sieraad:
– het maken
– het eindresultaat
