Nieuwsbrief

Millefiori en Chevron

Millefiori en Chevron

Millefiori en Chevron

Millefiori en Chevron glaskralen
Venetiaanse Millefiori en Chevron zijn een van de bekendste voorbeelden van glaskralen.
Andere belangrijke glaskralen zijn de Hollandse-, Duitse- Boheemse- en Afrikaanse glaskralen. Veel van deze glaskralen werden tot zogenaamde handelskralen.

Glaskralen worden al eeuwen gemaakt volgens oude technieken. De Egyptenaren en Romeinen waren de eerste volkeren die glas en glaskralen maakten rond de eerste jaartellingen (zie ook Romaanse glaskralen).

De Venetiaanse glasindustrie was echter eeuwenlang de meest belangrijke en dominerende te midden van die van alle andere landen. Het is onduidelijk wanneer de eerste glaskralen industrie in Venetië begon en of dat direct volgde op de Romaanse glasproducties.Wel zijn er Venetiaanse glaskralen met mozaïek motief teruggevonden die dateren uit de jaren 600-650 na Christus.

De eerste belangrijke periode van Venetiaanse glaskralen productie begon ergens rond de 13e en 14 eeuw. Na het vallen van de West-Aziatische glasindustrie door de inval van de Mongolen (zie ook Hebron glaskralen) vervulden de Venetianen perfect het gat in de markt. Veel van de glasmakers uit de gebieden rondom Israel en Jordanië verhuisden naar Venetië. Door hun culturele en maritieme banden met het Byzantijnse rijk en de Oost Mediterrane gebieden konden de Venetianen de handel tot een florerend succes brengen. Daarnaast waren ze zeer flexibel in het aanpassen van kleuren en motieven en konden zij steeds weer aan de verschillende vragen voldoen voortvloeiend uit de handel met verschillende landen en culturen.

In 1292 werd de tot dan toe gevestigde glaskralen industrie in het centrum van Venetië op laste van de regering naar het eiland Murano verhuisd, vlak voor de kust van Venetië. Dit om het risico op branden in het centrum terug te dringen. In 1490 werden er zelfs wetten aangenomen en sancties opgelegd die nog eeuwen zouden voortduren en die iedere kralenmaker verbood om ook maar iets van de geheime recepten en werkwijze over de glaskralen prijs te geven. Hier stond zelfs de doodstraf op. Ook was het hen eeuwenlang verboden om zich elders dan in Venetië te vestigen. Er wordt beweerd dat in deze eerste periode er al zeker 100.000 verschillende soorten  Venetiaanse glaskralen waren gemaakt en verhandeld met diverse landen.

Een tweede belangrijke en florerende productieperiode is die van rond 1800 tot 1950. Technieken waren uiteraard weer sterk verbeterd. Veel van de Millefiore en Chevron kralen die we tegenwoordig nog terugvinden en kunnen kopen dateren uit die laatste periode.

Glaskralen werden door de eeuwen heen en door de kolonisatie verhandeld in ruil voor ivoor, wierook, goud en slaven in heel veel landen in Afrika en later ook in Noord- en Zuid Amerika en het Verre Oosten. Niet alleen de Italianen, maar ook de Portugezen, Hollanders, Spanjaarden en Engelsen verhandelen deze glaskralen in ruil voor andere kostbaarheden. Glaskralen werden razend populair onder de volkeren die deze nieuwe kraalvorm totaal niet kenden. In eerste instantie werden glaskralen gezien als vervanger van de kostbare edelstenen, later werden de glaskralen zelfs waardevoller dan edelstenen.

Er is een aantal belangrijke technieken die we onderscheiden in het maken van glaskralen:
– Gewonden glaskralen
– Getrokken glaskralen
– Gegoten glaskralen
– Poederglaskralen

Gewonden glaskralen en Getrokken glaskralen zijn typen glaskralen waarvan we de techniek dienen te begrijpen om te weten hoe de Millefiori en Chevron glaskralen werden gemaakt.

Gewonden glaskralen (ook wel Lamp kralen)
Glas werd verhit rondom een metalen staaf (denk aan een draad die je om een stokje windt). Het smelten van de staaf gebeurde in een oven of (vroeger) boven een hittebron (vuur of lamp). De glazen staaf werd langzaam vloeibaar en kon dan rond de staaf worden gedraaid. Zolang het glas warm was kon die gedecoreerd en gevormd worden. Ook konden meerdere kleurlagen worden aangebracht, waarbij alle lagen warm gehouden moesten worden. Bij het afkoelen krimpt de ijzeren staaf, zodat de glaskraal makkelijk verwijderd kon worden. Een zwarte oxidatie in het gat van de kraal verwijst naar de ijzeren staaf die is gebruikt. Een gewonden glaskraal kun je verder herkennen aan wat oneffenheden zoals luchtbelletjes die de draaibeweging rondom de staaf hebben gevolgd.

Getrokken glaskralen
Een hol stuk geblazen glas werd aan beide kanten van een metalen staaf vast gemaakt. Twee mannen die ieder een staaf vast hielden, renden snel ieder een andere kant op en rekten zo het glas uit tot soms wel 30 meter. De luchtbel in het midden van het glas werd dermate uitgerekt dat later het kralengat gaat zijn. De tube glas werd versneden tot staven en deze staven weer tot kralen. Daarna konden de kralen bewerkt worden zoals polijsten (duurdere kralen) of trommelen (goedkopere kralen).
Gedecoreerde of gestreepte kralen werden gemaakt door voorverwarmde staven in verschillende kleuren naast elkaar in een emmer te zetten en vervolgens werd een glasbel geblazen die in contact kwam met alle staven zodat die zich vasthechten. Onregelmatigheden zijn altijd evenwijdig met de opening. Door deze techniek konden meerdere staven tegelijk gemaakt worden en was dit het begin van massaproductie.

Millefiori kralen (1200-1400 en 1800-1950)
De vertaling van Millefiori is die van Duizend Bloemen, waarmee de miniscule patroontjes bedoeld worden die we op de Millefiori kralen aantreffen. Millefiore kralen zijn een voorbeeld van getrokken glaskralen al dan niet gezet in een gewonden glaskraal of getrokken glaskraal. Ze worden gemaakt in twee stappen en door twee verschillende vaklieden. De ene ambachtsman maakte alleen de gekleurde getrokken glasstaven in diverse vormen en decoraties. Deze staven (ook wel ‘canes’genoemd) werden verkocht per meter of gewicht of reeds versneden in schijfjes van enkele millimeters. De gekleurde glasstaven bevatten meerdere kleurlagen en wanneer je ze doorsnijdt zie je het bekende Millefiore motief. De doorgesneden mozaïekjes worden ook wel ‘Murrine’ genoemd. De tweede ambachtsman was gespecialiseerd in het maken van de Millefiore kraal zelf. Een warme gewonden glaskraal werd bezet met diverse mozaïekjes (Murrines), waarna vervolgens de glaskraal werd verwarmd zodat de kraal en de kleine Murrines versmolten en de basiskraal een effen oppervlak kreeg. Er werden verschillende kleuren Murrines of juist dezelfde kleuren Murrines op verschillende manieren geplaatst op de warme kraal. Murrines kunnen lukraak door elkaar, of juist in een lange rij worden geplaatst. De mogelijkheden en variaties zijn uiteraard eindeloos.

Chevron kralen (1200-1400 en 1800-1950)
Een andere bekende getrokken kraal is de Chevron of Rosetta, wat verwijst naar het stervormig patroon in de kraal. De kleuren van de Chevron kraal waren hoofdzakelijk rood, wit en kobalt blauw, hoewel er ook met groen en zwart werd gewerkt in plaats van de donker blauwe kleur. Chevron kralen hebben altijd veel aanzien gehad en worden door belangrijke staatsmannen en hoogwaardigheidsbekleders in met name West Afrika gedragen als teken van rijkdom en macht. Chevrons vinden we terug over de hele wereld van Azië tot Amerika. Er is een legende die zegt dat de Nederlanders Manhattan kochten in ruil voor Chevrons.
De techniek is ingewikkeld en zeer tijdrovend. De Chevrons hebben veelal 4 tot 7 kleurlagen en meestal 12 punten (ster). In eerdere tijden werden ook Chevrons gemaakt met wel 8 tot 12 kleurlagen. Ze kunnen er echter allemaal anders uitzien wat weer te maken heeft met de verschillende afwerkingtechnieken als het slijpen en vijlen, of de dikte van de glaslagen die worden gemaakt. Het productieproces was ingewikkeld en tijdrovend. Eerst werd weer een glasbel gemaakt die werd gedoopt in een vat met een andere kleur en die op werktemperatuur werd gehouden. Deze luchtbel met extra kleurlaag werd vervolgens in een stervormige mal gezet en een aantal minuten afgekoeld. Dezelfde werkwijze werd een aantal keren achter elkaar herhaald en steeds weer met andere kleuren. In de laatste bewerking werd de glazen staaf nog eenmaal in een laag glas gedoopt om de buitenste groeven van de ster weer op te vullen. Vervolgens werd dan het glas getrokken: twee glaswerkers gaan in verschillende richting. Daarna werd de glasstaaf afgekoeld en in stukjes gesneden. De stervorm is dan duidelijk te zien op de uiteinden (‘kop’) van de kraal. De staven werden vervolgens verkocht aan de kralenmakers die de afwerking deden. Sommige Chevron hebben aan de buitenkant een effen (blauwe) kleur. Andere hebben zichtbaar de strepen van de kleurlagen op de buitenkant, soms alleen op de afgeronde hoeken, soms over de gehele kraal. Men verkreeg dit resultaat door heel langzaam de buitenste kleur lagen af te vijlen tot de kleur/en eronder zichtbaar werd. Een kraal met afgeronde uiteinden en waarbij de kleurlagen zichtbaar zijn gemaakt werd Chevron genoemd, een kraal die enkel was doorgesneden en geen afgeronde hoeken had werd Rosetta genoemd.

Klik hier voor sieraden met Millefiori of Chevron glaskralen of andere Venetiaanse glaskralen: