Byzantijnse Periode – Byzantijnse Rijk
De Byzantijnse Periode omvat een enorm lange tijdslijn in de geschiedenis van de Late Oudheid tot in de Middeleeuwen.
In dit bericht wordt de informatie beperkt tot een kort overzicht van de tijdslijn van de Byzantijnse Periode en een samenvatting over de cultuur, economie en religie van dit immense rijk.
Tijdslijn: 330 tot 1204 na Christus – en 1260 tot 1453 na Christus
Historici zijn het nog niet altijd eens over wanneer het Byzantijnse Rijk werd gesticht. Vaak wordt gezegd dat het Byzantijnse Rijk zijn aanvang had bij de stichting van de stad Constantinopel in het jaar 330 na Christus.
Constantinopel (het huidige Istanbul) werd vanaf dan het politieke middelpunt van het Romeinse Rijk. In het jaar 395 na Christus werd het rijk administratief opgedeeld in een oostelijk en een westelijk deel na de dood van Theodosius I, waarbij het oostelijk deel werd bestuurd vanuit Constantinopel en het westelijk deel vanuit Rome. Het Byzantijnse rijk wordt om die reden ook vaak het Oost Romeinse Rijk genoemd.
Het jaar dat de kruisvaarders (4e kruistocht – 1204) de stad Constantinopel bezetten en plunderden wordt gezien als inleiding van het einde van het Byzantijnse rijk. De kruisvaarders namen Constantinopel in en stichtten het eigen Latijnse Keizerrijk. De Byzantijnen gaven zich echter niet helemaal gewonnen en behielden voor korte tijd een aantal gebieden: het Keizerrijk Nicea, het Keizerrijk Trebizonde en het Despotaat Epirus. Het lukte Nicea in 1261 om Constantinopel te heroveren op de Latijnen.
De Byzantijnse macht was echter zo gering geworden dat het niet meer lukte het rijk te herstellen. Diverse nieuwe pogingen om de scheiding tussen de Orthodoxe Kerk en de Rooms Katholieke Kerk – die in 1025 was ontstaan – te herstellen, om hiermee samen met het Westen een pact te vormen naar de steeds sterker wordende Turken, haalden het niet. In de eeuwen erna verhuisden vele wetenschappers en kunstenaars naar het steeds welvarender Europa (met name Venetië ). In 1453 kwam er definitief een einde aan dit enorme rijk– of van wat daar nog van over was (West Anatolië en Griekenland) – toen de Ottomanen de stad Constantinopel overnamen.
Lang voordat de stad Constantinopel tot het middelpunt van het Oost Romeinse Rijk fungeerde, was de stad eerder bekend onder de naam Byzantium. Het woord ‘Byzantijns’ en ‘Byzantium’ stamt uit de oude Griekse geschiedenis en refereert aan de Dorische Griekse koning Byzas die de stad rond 667 jaar voor Christus stichtte. Volgens de overlevering raadpleegde Byzas het Orakel van Delphi met de vraag waar hij het beste een stad kon stichten. Het orakel antwoordde “tegenover de stad der blinden”, waarmee de stad Chalcedon, aan de andere kant van de Bosporus, bedoeld zou zijn, en waarvan de inwoners volgens het Orakel blind zouden zijn geweest om het voordeel van de strategische ligging van deze stad niet te zien.
Economie, Cultuur en Religie
Het Byzantijnse rijk had de grootste omvang rond het jaar 550 met bijna alle landen en delen van landen rondom de Middellandse Zee (vanaf Italië, Griekenland, Turkije, Israel, Palestina, delen van Egypte en delen van een aantal andere Noord Afrikaanse landen).
Door de ligging waren er vele handelsbetrekkingen met West-Europa, het Arabische Rijk en Centraal Azië. Eeuwenlang was dit rijk welvarender en vele malen meer ontwikkeld dan Westelijk Europa. De zijderoute was een belangrijke oorzaak voor de enorme welvaart en groei in deze regio. De export van textiel (vooral zijde), maar ook katoen, zilver, zuidvruchten, parels en edelstenen moeten de belangrijkste producten zijn geweest die het land lange tijd rijk maakte. Handelslieden spraken vele talen, in eerste instantie het Latijn en later het Grieks, maar ook werd er Chinees gesproken. Naast deze talen werden ook andere talen belangrijk: de Syrische en Armeense taal, het Koptisch maar ook de Slavische en Arabische taal werden simpelweg belangrijk door de handel.
De Byzantijnen voelden zichzelf meer Romeins dan Grieks, hoewel de invloeden van de Griekse cultuur zeker even belangrijk waren. Het Christelijk geloof heeft een belangrijke en machtige invloed gehad in de Byzantijnse cultuur. Rond 1025 ontstond er een splitsing van de Byzantijnse Orthodoxe Kerk en de Rooms Katholieke kerk.
Kunstuitingen waren vrijwel allemaal gebaseerd op religie. Door de uitbreiding van de Orthodoxe Kerk werd ook de Oost-Europese cultuur en vooral die van Rusland beïnvloed. In de architectuur zijn Byzantijnse invloeden zichtbaar van Egypte tot het Midden-Oosten en tot in Rusland en Roemenië. Geschriften uit de Klassieke Oudheid zijn dankzij de Byzantijnen goed bewaard gebleven.
De Byzantijnse cultuur is van grote invloed geweest op de Renaissance, met name in Italië. Het erfgoed van dit enorme rijk is tenslotte van grote betekenis geweest op onze Westerse cultuur, maar evenzo op die in het Midden-Oosten en uiteraard op de Ottomaanse cultuur. De hoofdstad Constantinopel kwam in 1453 in handen van de Ottomanen en de stad was vanaf dan de bestuurlijke zetel van het Ottomaanse Rijk.
Hoewel historici, kunstkenners en filosofen lange tijd de Byzantijnse cultuur verafschuwd hebben en lang als tegenpool hebben gezien van de Westerse cultuur, wordt die tegenwoordig als zeer rijk en bepalend betiteld voor onze huidige cultuur. In de jaren 50 en in de late jaren 80 van de vorige eeuw ontstond er een nieuwe en ware hype en waardering rondom de eeuwenoude Byzantijnse Ikonen, Miniaturen, Fresco’s en Mozaïeken binnen de kunstcultuur.
Zie ook: Middeleeuwse Kruistochten en het Heilige Land
Klik hier voor sieraden uit deze periode:
Antieke Kornalijn met Kruisvaarders Kruis