Nieuwsbrief

Amber

ruwe Afrikaanse Amber (Kopal)

Amber en Kopal
Hoewel Amber geen mineraal is wordt het vaak wel ondergebracht onder de (half-)edelstenen. Amber (Barnsteen) is het directe resultaat van gefossiliseerde hars van de zogenaamde conferous pijnboom.

De hars werd miljoenen jaren geleden geconserveerd in afzettingmaterialen en kreeg vervolgens zijn vorm door erosie. De amber werd namelijk op een natuurlijke manier getransporteerd via water (rivieren/zeeën) naar wat nu Scandinavie en het Baltisch gebied rondom Polen en Rusland is. Daar zette het zich vervolgens af in de zogenaamde “blauwe aarde” in de delta van Chlapowo en Samland, waar de Amber sinds eeuwen teruggevonden wordt als onregelmatige brokjes/knobbeltjes.

Het typische voor Amber is dat het vaak insluitsels van pijnboomnaalden, takjes, blaadjes, bloemen, zaden en zelfs insecten bevat. Soms zie je zelfs ‘vliegende’ insecten in een stukje Amber, waarvoor de insect rechtstreeks in de boomsap is gevlogen en direct werd ‘gevangen’ in de hars.

De naam ‘Amber’ refereert aan het Latijnse woord ‘Succinum’ dat ‘barnsteen’ of ‘gumsteen’ betekent. Barnsteen sap werd al in historische tijden gebruikt als medicinaal ‘helende olie’ voor buiten op het lichaam. Er zijn aanwijzingen dat Amber al ergens rond 13.000 jaar voor Christus werd gebruikt vanwege zijn medicinale werking, terwijl ergens rondom het Stenen Tijdperk Amber ook gewaardeerd werd vanwege de schoonheid en gebruikt werd in sieraden vanwege de prachtige oranje gele kleuren. Tijdens de oude Romeinse tijd (rondom de jaartellingen) was Amber erg populair en er bestond er zelfs een zogenaamde “Amber route” die voor een florerende sociale en economische ontwikkeling zorgde in grote delen van Noord Europa. Tijdens die periode was Amber nog duurder dan de gewone waardevolle producten, zelfs duurder dan een slaaf.

De 17e eeuw staat bekend als de ‘gouden eeuw’ van het Amber-vakmanschap en het episch centrum lag in de stad Gdansk (Polen). In deze tijden maakten bekende vaklieden en kunstenaars kandelaars, kistjes, meubels, beelden van goud, zilver en Amber voor de adellijke en rijke families binnen Europa.
De oudste amber dateert van 345 miljoen jaar geleden terwijl de oudste amber die ook insecten bevat ongeveer 146 miljoen jaar oud is.

Caribische Amber
Het Amber zoals wij dat kennen is vaak de Baltische Amber zoals hiervoor omschreven. Er zijn echter nog meerdere soorten Amber. Een andere bekende is die voorkomt in de tropische gebieden rondom het Caribisch gebied en Centraal Amerika. Veel van deze amber wordt gevonden in de Dominicaanse Republiek, Equador, Colombia, Mexico en Brazilie. Ook hier gaat het om gefossiliseerde hars van hetzij pijnbomen of een bepaalde bonenplant. Het verschil is echter de kleur en de leeftijd: de Caribische Amber is groen van kleur in plaats van het warme geel/oranje en de fossiele hars is ongeveer 20 tot 40 miljoen jaar geleden ontstaan.

Kopal (Kopaal)
De laatste variant die we kennen is Kopal ofwel Kopaal dat in veel landen van Afrika, Yemen en Zuid-Oost Azie (Australie en Maleisie) wordt gevonden. In tegenstelling tot Amber is Kopal een half gefossiliseerde hars, en heeft het eveens de warm gele/oranje kleur. Veel wetenschappers achten het bewezen dat Caribische Amber en Afrikaanse Amber (Kopal) veel jonger is dan de Baltische amber. Alle Amber-achtige harssoorten jonger dan 1 miljoen jaar worden daarom Kopal genoemd.
Andere wetenschappers verklaren het verschil in geheel of gedeeltelijk gefossiliseerde hars niet zozeer door de leeftijd, dan wel de aardlagen waarin de Amber of Kopal bewaard is gebleven. Onderzoeken wijzen uit dat afhankelijk van de geologische omstandigheden de hars tot Amber kan uitharden, dan wel gedeeltelijk tot Kopal. Harssoorten kunnen volgens deze laatste wetenschappers van een zelfde leeftijd zijn, maar een verschillende samenstelling hebben door bijvoorbeeld hogere temperaturen en chemische veranderingen in de aardlagen waaraan de hars werd blootgesteld.

Kopal wordt al eeuwen gebruikt als grondstof voor aromatische ‘wierook’ zoals in het Midden-Oosten de bekende ‘Frankinsence”. Daarnaast werd kopal ook gebruikt als ruwe grondstof in vernissen en verf, nog voor dat de moderne en synthetische producten hiervan werden ontwikkeld.

Imitatie Amber
Uiteraard is er veel ‘namaak’ Amber op de markt. Sinds de verschijning van Bakeliet, een harde thermische plastic soort die in 1909 werd uitgevonden, is het aandeel van imitatie Amber alleen nog maar groter geworden. Veel juwelen uit de jaren 1920 en 1930 zijn gemaakt van Bakeliet en is geen echte Baltische Amber. Bakeliet is vaak wat consistenter van kleur en vooral wat egaler in structuur; ook is het wat zwaarder dan Amber. Door de jaren heen is Bakeliet ook de Afrikaanse Kopal langzaam gaan vervangen. Kopal is op dit moment eveneens zeldzaam te noemen; de prijzen hiervoor lopen ook in het extreme. Inmiddels zijn er naast Bakeliet verschillende soorten moderne kunstharssen waarmee Amber of Kopal wordt nagebootst. Deze kunstharsen zijn zo mooi, dat ook voor deze soort aanzienlijke maar nog betaalbaare prijzen worden gevraagd.

Kopal, Bakeliet en moderne kunsthars kralen worden in landen als Tibet en Nepal, Nieuw Zeeland en in veel landen in Afrika nog steeds verkocht als ‘echte’ Amber. Het moge duidelijk zijn dat het hier niet gaat om de meest kostbare Baltische Amber, maar op zijn best de Kopal variant. Wanneer het gaat om Kopal praten we niettemin nog steeds over een oude (half-) gefossiliseerde hars die al eeuwen lang wordt gewaardeerd om de schoonheid en die je terugziet in veel oude Afrikaanse en Aziatische sieraden.
Ook de Bakeliet en betere kunsthars soorten worden inmiddels om hun eigen uitstraling gewaardeerd. Ook deze prijzen gaan in stijgende lijn. Zolang het  duidelijk is voor de koper dat het gaat om imitatie Amber of imitatie Kopal is hier uiteraard niets mis mee.

Klik hier voor sieraden met Afrikaanse “Amber” / Kopal: